Od małego lubiłam opowieści o zamierzchłych czasach i nie miało znaczenia czy opowiadały o wydarzeniach prawdziwych, czy były to historie rodem z “Tysiąca i jednej nocy”. Uwielbiam dawne dzieje i nie ma znaczenia czego dotyczą, byle o zamkach i tych, których kości obróciły się w proch. Kiedy pojawia się okazja do przeczytania kolejnej książki poruszającej takie zagadnienie sięgam po nią więcej nie chętnie. Nie inaczej było w przypadku pozycji “Wędrówki przez czas” Beaty Janowskiej wydanej przez wydawnictwo Editio Historia.
Książka ta jest nie tylko o nieoczywistych rozmowach na temat Europy, ale też stanowi niemałe zaskoczenie dla czytelnika. Wydawnictwo w zamierzeniu miało nas zachęcić do rozważań na temat starego kontynentu w sposób popularnonaukowy i w nietypowej formie przewodnika postanowiło zaprezentować opowieści o dwunastu miastach w rozmowach autorki z naukowcami, profesorami, specjalistami w swoich dziedzinach – historia średniowiecza, architektura, sztuka.
To, co zaskakuje czytelnika to okładka, układ książki i forma wywiadu jako prezentacji wiedzy. Na okładce mamy niemal spis treści, listę miast wraz z datami. Z tyłu książki wydawca nas informuje i zachęca do sięgnięcia do publikacji jako historycznego przewodnika turystycznego. Wywiady zaś prezentują w sposób precyzyjny poszczególne fakty, postaci oraz wydarzenia w skondensowanej formie. W rękach czytelnika mamy nietypową pozycję, która w zamierzeniu miała być przewodnikiem i jeśli ktokolwiek będzie podróżować po Europie i będzie z wymienionych miast może zapoznać się z wiedzą unikatową. Wizualnie, biorąc pod uwagę układ książki, otrzymujemy coś w rodzaju przewodnika, ale czy faktycznie jest to przewodnik turystyczny?
Zapoznając się z treścią “Wędrówek”, czytając kolejne rozmowy rzeczywiście płyniemy przez czasy od III wieku po współczesność. Przy czym pojęcie czasu jest traktowane raczej jako inspiracja i nie jest użyte w sposób linearny. To akurat jest zaletą, nie ma nic gorszego w opowiadaniu i mówieniu o historii w sposób, w którym odhaczamy kolejne daty od a do z. Mamy więc miejsce na odkrycia, a nie archiwistykę. Autorka proponuje czytelnikowi intelektualny rollercoaster, zmuszając nas do uważności, zaangażowania, zabawy z historią. Układ książki jest stylizowany na przewodnik, jest dużo kolorowych zdjęć rycin, każdy rozdział ma wstępniak o osobistych doświadczeniach pisarki jakie towarzyszyły przy wyborze takiego a nie innego miasta czy czasu, tytuł rozdziału przedstawia rozmówcę oraz zarys tematu. W tym miejscu mam osobiście zagwozdkę, ponieważ niektóre rozdziały faktycznie trzymały się tematu, natomiast inne temat potraktowały jako inspirację do rozmowy i sam wywiad dotyczył innego zagadnienia. Przewodniki jednak mimo wszystko dość sztywno opisują dane miejsce, w kontekście tej publikacji rozszerzenie perspektywy na kraj czy kontynent nie jest jednak wadą, choć wprowadza chaos w podążaniu za merytoryką wywodu i na pewno wprowadza element nie oczywistości.
Autorka doskonale dobrała rozmówców, każdy z nich przedstawiając swój wycinek historii, ubogaca go mnóstwem ciekawostek. Sama złapałam się na tym, że czasami byłam wdzięczna że rozmowa dotyczyła innych aspektów. Skłamałabym jednak mówiąc, że wszyscy będą zachwyceni, taką formą przekazywania wiedzy. Autorka sama jest historykiem i naukowcem, i niekiedy ma się wrażenie że rozmówcy zapominają kto jest adresatem tych rozmów. Czytelnik nieobeznany z historią, poszukujący, może mieć wrażenie chaosu i zwyczajnie nie rozumiejąc zniechęci się do dalszej lektury. Autorka postawiła sobie trudny cel: popularyzowanie historii w nietypowy sposób. Na rynku wydawniczym jest sporo książek tego typu, natomiast nie o wszystkich można mówić o nich jako o książkach ambitnych. “Wędrówki przez czas” będą idealna pozycja dla wyrobionego czytelnika, mającego obycie historyczne i kulturowe.
Czym jest zatem ta książka? Osobiście dla mnie nie jest to przewodnik turystyczny, choć na taki jest stylizowany. Nie jest to książka historyczna w tradycyjnym ujęciu, choć przeczytanie jej daje sporo satysfakcji. Tego typu książki określam mianem varia – różne. Dobór tematów i rozmówców jest bardzo szeroki, niektóre rozmowy daleko bardziej wybiegają w przeszłość lub przyszłość niż założenia rozdziału. Osobiście moim ulubionym jest Gandawa 1432, która w całości jest poświęcona rozmowie o ołtarzu gandawskim i jego fundatorach Jodocus Vijd oraz jego żonie Elisabeth Borluut. Różnorodność tematów i rozmówców sprawiła, że książka jest interesująca dla osób dla których historia to pasja. Rozdziały nie są długie, ale mnogość szczegółów potrafi niekiedy przytłoczyć. Choć rzeczywiście możemy nie tylko spojrzeć na najsłynniejsze miasta Europy z zupełnie nowej perspektywy, to treść dawkowałam sobie powoli, delektując się ciekawym wywiadem, a niekiedy frustrując się chaosem intelektualnej rozmowy dwóch naukowców. Książka jako przewodnik historyczny sprawdza się idealnie. Jedynie czego mi w niej brakowało to spisu literatury uzupełniającej. Niestety nie zawsze notki biograficzne zamieszczone pod koniec rozdziału posiadały tego typu przydatne informacje.
“Wędrówki przez czas. Nieoczywiste rozmowy o dziejach Europy” Beaty Janowskiej polecić można miłośnikom historii, poszukiwaczom intelektualnej rozrywki. Dla osób, które dopiero zaczynają przygodę z poznawaniem historii, ta pozycja nie do końca spełni oczekiwania łatwej lektury, zbyt duży chaos w prezentowaniu tematu może stanowić nie lada wyzwanie. Książka nie jest pozycją naukową, a jednak merytorycznie wymaga od czytelnika wiedzy niekiedy akademickiej, ale na szczęście dla oceny całości nie we wszystkich rozmowach mamy okazję być uczestnikami wykładu. Osobiście uważam że hasło będące nagłówkiem blurba “Historyczny przewodnik Turystyczny” nie do końca odpowiada prawdzie. Wydaje się, że jest nawet nieco krzywdzące szufladkując ją jako książkę, po którą sięga się okazjonalnie lub na potrzeby wycieczki w określone miejsce. Oczywiście można i tak z niej korzystać. Mimo to uważam, że publikacja ta ma o wiele więcej do zaoferowania niż sezonowość podróży po Europie, ponieważ prezentuje różnorodność w podejściu do tematu historii danego miejsca i czasu wskazując nam ówczesnym to, co jest ukryte za zasłona czasu minionego.
Za egzemplarz recenzencki dziękuję wydawnictwu Editio Historia.
“Wędrówki przez czas. Nieoczywiste rozmowy o dziejach Europy”
Beata Janowska
Wydawnictwo Editio Historia
2020
Wariatka wśród Książek 